Жоғары білім беруді цифрландыру ЖОО оқытушыларының педагогикалық іс-әрекетіндегі өзгерістерді тудырып, оқытудың онлайн-форматы сияқты жаңа оқыту түрін алып келді. Мұндай білім беру жүйесіндегі трансформация өзінің теориялық және қолданбалы астарларын жан-жақты зерттеуді талап етеді. Цифрлық технологиялардың оқыту процесінде кеңінен қолданылуы өз кезегінде оқытушылар тарапынан өздерінің осындай оқыту түрлеріне қатысты кәсіби біліктерін арттыруды, жалпы цифрлық сауаттылықтарын қалыптастыруды қажет етеді. Осылайша қазіргі білім берудегі өзгерістер заманауи қоғам дамуына сәйкес келетін кәсіби маңызды тұлғалық қасиеттер мен арнайы дағдыларының дамуын шарттайды. оқытушыға жаңа талаптар жүйесін қояды. Сол себептен ЖОО-да цифрлық білім беруді жүзеге асыру мәселесі бойынша отандық және шетелдік педагог-психологтардың тәжірибелерін талдау маңызды болып табылады. Сонымен қатар, оқытушылардың университеттегі білім беру процесінде цифрлық технологияларды пайдалануға даярлығы эмпирикалық зерттеу мәліметтерімен нақтыланды.

   Мақалада студенттердің өзіндік қатынасы мен жетістіктерінің өзара байланысының ерекшеліктерін талдау және зерттеу нәтижелері ұсынылған. Табысқа ұмтылу үрдісі – жеке адамның табысқа жетуіне әкелетін әрекетін тудырушы күш ретінде түсіндіріледі. Бұл үрдіс қызметтің қарқындылығы мен табандылығы бағытында байқалады. Жеке тұлғаның уәждемесі мен қасиеттері арасында өзара байланыстың бар екені анық: жеке тұлғаның қасиеттері уәждеменің ерекшеліктеріне әсер етеді, ал уәждеме ерекшеліктері бекітіліп, жеке тұлғаның қасиеттеріне айналады. Сәтсіздікке уәжделгенге қарама-қарсы табысқа уәжделген тұлға табысты қабілеттілікке (талантқа) және үлкен күш-жігерге (күш-жігерге) бағыттайды. Бір жағынан, табысқа уәжделгендер сәтсіздік жұмсалған күштің жеткіліксіздігінен десе, сәтсіздікке уәжделгендер қабілеттің жеткіліксіздігі дейді. Бірақ қызметтің табыстылығы немесе сәтсіздігі қабілеттерден бөлек өз мүмкіндіктерін елестетумен де байланысты. Табыс пен сәтсіздік тұлғаның өзіндік қатынасын реттеуші және қалыптастыру уәждемеге ықпал етеді, бірақ тұлғаның өзіндік қатынасы да адамның белсенділік үдерісіне әсер етеді. Негізінен, уәждеме жеке адамның өзіндік қатынасы мен оның мінез-құлқы арасындағы аралық буын болып табылады. Тәжірибе тұрғысынан алғанда, бұл зерттеу жеке психологиялық консультациялар өткізу үшін, сондай-ақ студенттердің психологиялық бейімделуі мен уәждемесі бойынша бағдарламалар жасау үшін материал ретінде қызықты.

   Қазіргі уақытта әлем бойынша әлеуметтік ғылымдарда, оның ішінде әсіресе, психологияда бақыт тақырыбына байланысты зерттеулер саны артып келеді. Қазақстанда бұл салада бақыт туралы халықаралық деңгейдегі зерттеулерге шолу жасалған еңбектер ғана бар. Кез-келген психикалық құбылыс, күй, процессті зерттеуде оның өлшеу құралының болуы маңызды. Сондықтан Қазақстандағы қазақ тілді тұрғындардың бақыт деңгейін өлшеу және Оксфордтық бақыт сауалнамасының (Argyle, Hills, 2002) қазақ тілді нұсқасының психометриялық ерекшеліктерін тексеру мақсатында осы зерттеуімізді жүргіздік. 245 (16-73 жас) қазақ тілді Қазақстан тұрғындары сауалнамаға жауап беріп, оның сенімділік деңгейі математикалық-статистикалық тұрғыдан дәлелденді (α = 0,882). Алынған таңдау тобының қалыпты үлестірілім заңына сәйкестігі тексері ліп, көрсеткіштер бойынша сипаттама берілді. Бұл зерттеу нәтижесінде Оксфордтық бақыт сауалнамасы қазақ тіліндегі психодиагностикалық құралдар қатарын толықтырды. Бұл әдістеме қазақстандық ғылыми зерттеулерде түрлі жас шамасындағы респонденттерге қолдануға ұсынылып отыр.

   Мақалада Алматы қаласы мектептерінің 10 және 11 сынып оқушылары арасында жүргізілген сауалнама нәтижелері ұсынылған, олар мектеп түлектерінің кәсіби өзін-өзі айқындауының жетекші факторларын анықтауға және автор ұсынған кәсіби бағдар тәсілдерін негіздеуге мүмкіндік берді. Бір жағынан, кәсіптік бағдар берудің заманауи тәсілдері мектеп оқушыларының кәсіптік бағдарлау жобаларын орындау түрінде жобалық-зерттеу қызметіне жүгінуде құрылуы керек. Екінші жағынан, мектеп оқушыларының кәсіптер мен мамандықтар әлемі туралы хабардар болуын арттыратын тиімді құралдарды жасауға мүмкіндік беретін кәсіби бағдаршылар мен IT-мамандардың қызметін біріктіру қажет. Мұндай тәсілдер қазіргі заманғы сын-қатерлерге сәйкес келеді: жалпы цифрландыру, өмір сүру қарқынын арттыру, жаһандану, ұрпақтар арасындағы және ұрпақтар арасындағы өзара іс-қимыл және т. б.

   Мақалада соматоперцепцияға және аурудың дене көріністеріне қатысты COVID-19 пандемиясы кезіндегі психосоматикалық аспектілерді зерттеуге талдау жасалады.

   Мақаланың мақсаты – психосоматикалық бұзылулар түсінігінің тұжырымдамалық тәсілдерін зерттеу, ондағы асқынулардың триггері ретінде тасымалданған COVID-19-бен байланысын анықтау.

   Ауру ағымының әртүрлі дәрежелеріндегі психо соматика лық бұзылулардың ауырлық көрсеткіштері зерттеледі. Психосоматикалық бұзылулар факторы ретінде COVID-19 ағымының ерекшеліктеріне талдау жүргізілді. SARS-CoV-2 коронавирусынан туындаған жаңа COVID-19 коронавирустық инфекциясының психосоматикалық көріністері алуан түрлі. Дегенмен қазіргі уақытта COVID-19-бен ауырғандардағы психосоматикалық асқынулар туралы мәліметтер өте аз. Психосоматика лық бұзылулар сияқты асқынулар туралы көптеген жарияланымдар пайда болуда. Стационарда болған кезеңде және одан кейінгі уақытта COVID-19 аясында пациенттердегі психосоматикалық бұзылулар талданады. COVID-19-бен ауырған науқастардың психосоматикалық бұзылыстарының дамуында маңызды рөл атқаратын ықтимал механизмдерге талдау жасалады. COVID-19 психосоматикалық бұзылыстарын одан әрі зерттеу перспективалары анықталды.

   Жасөспірімдік шақта суицидтік мінез-құлықтың көріну проблемасы барған сайын өзекті болып, көптеген ғалымдардың назарын аударуда.

   Зерттеудің мақсаты осы жас тобындағы балалардың жеке деструктивті белсенділігін түзетуге бағытталған шаралар кешенін кейіннен әзірлей отырып, жасөспірімдердің суицидтік мінез-құлқының ерекшеліктерін зерттеу болды.

   Негізгі зерттеу әдістері: сипаттамалық, эксперименттік, диагностикалық (тестілеу), түзетушілік. Зерттеудің практикалық маңыздылығы ұсынылған диагностикалық және коррекциялық әдістерді мектеп психологтарының практикалық іс-әрекетінде қолдануға болатынында. Мақалада жасөспірімдердегі суицидтік мінез-құлықтың әлеуметтік-психологиялық негіздері қарастырылады; жасөспірімдер арасындағы суицидтік мінез-құлықтың алдын алуға бағытталған психологиялық әдістер мен әдістердің бағдарламасын әзірледі; жасөспірімдер арасындағы суицидтік мінез-құлықты анықтау және алдын алу мақсатында пилоттық зерттеу жүргізілді; жасөспірімдерде суицидтік мінез-құлық көріністерінің психологиялық алдын алу бойынша ұсыныстар берілген.

   Мақалада жасөспірімдер тұлғасының эмоционалды интеллект параметрлерінің гендерлік айыр машылықтарын эмпирикалық зерттеу нәтижелері талданады. Эмоционалды интеллектті бағалау әдісі ретінде біз эмоцияларда бейнеленген жеке қатынастарды түсіну және шешім қабылдау негізінде эмоционалды саланы басқару қабілетін анықтау үшін Н. Холл әдісін қолдандық. Әдістемеде бес шкала бар: эмоционалды хабардарлық, эмоцияларыңызды басқару, өзіндік мотивация, эмпатия, басқа адамдардың эмоцияларын тану. Нәтижелер ретінде біз эмоционалды интеллектінің бес компонентіне сәйкес келетін шкалалардың әрқайсысы бойынша ұпайлардың орта есебін шығарып, субъектінің эмоционалды интеллектісінің жалпы көрсеткішіне сәйкес келетін барлық шкалалар бойынша жиынтық балл алдық. Ад жасөспірімдердің психологиялық жынысын анықтау мақсатында С.Бемнің «Гендерлік сәйкестікті диагностикалау» әдістемесі қолданылды. Аталмыш әдістеменің көмегімен жасөспірімдердің маскулиндік, феминдік және андрогиндік қасиеттерін бағалау мүмкіндігіне ие болдық.

   Бұл мақалада көркем шығармаларды қабылдаудың жеке тұлғаның өзін-өзі реттеуіне әсері бейнелеу өнері мысалында қарастырылады.

   Зерттеудің мақсаты – өзін-өзі реттеу процестері аясында өнер туындыларын қабылдау эмоционалдық параметрлердің өзгеруіне қалай әсер ететінін зерттеу.

   Зерттеудің негізгі концепциялары: Д. А. Леонтьевтің психологиялық тұрғыдан көркем шығарма ұғымы; Л. Н. Рожинаның көркемдік фасилитация және көркем қабылдау тұжырымдамалары; Л. С. Выготскийдың эстетикалық қабылдау психологиясының заңдылықтары және Р. Арнхаймның көрнекі қабылдау; В. М .Аллавердовтың көркем шығармалардың эмоционалды әсерінің концепциясы; Л.Я. Дорфманның эмоционалдық көріністерді зерттеу әдісі; С. М. Жақыповтың бірлескен-диалогтік танымдық іс-әрекет тұжырымдамасында ойлаудың семантикалық теориясы; Г. С. Батищевтің шығармашылық диалектикасы; өнер эстетикасы Ю. Б. Боревтің; Н. А. Дееваның тұлғаның өзін-өзі реттеу жүйесіндегі өмірдегі табыс; В. И. Моросанованың тұлғаның өзін-өзі реттеу тұжырымдамасы; М. С. Ширяк кескіндемедегі әлеуметтік бейнелеудің бейнелі когнитивтік моделі; Е. В. Рошканың картиналарды қабылдаудың эмоционалды-тұлғалық және құндылық-семантикалық ерекшеліктері. Бұл зерттеудің теориялық маңыздылығы тұлғаның өзін-өзі реттеу параметрлері бойынша бейнелеу өнері туындыларының өзара байланысын ашуда жатыр. Бейнелеу өнері туындыларының өзін-өзі реттеу механизмдеріне әсері туралы алынған мәліметтер терапияда, оқу және кәсіби процестерді ұйымдастыруда қолданылуы мүмкін. Бұл зерттеудің практикалық маңыздылығы. Зерттеудің құндылығы – бейнелеу өнері туындыларын қабылдау эстетикалық ғана емес, психологиялық, сауықтыру.

   Мақала қазақстандық жоғарғы оқу орындарының студенттеріндегі күйзелістің көріну ерекшеліктерін зерттеуге арналған. Студенттердің күйзелісін тудыратын факторлар, емтихандық күйзелістің көріністері, сондай-ақ күйзелісті жеңілдету әдістері зерттелді. Жұмыстың өзектілігі диагностика жүргізілген кезеңнің ерекшелігімен анықталады. Тәжірибелік маңыздылығы – алынған мәліметтерді студенттермен тәрбие жұмысының бағдарламаларын дайындауда, бірінші курс студенттерін бейімдеуде пайдалану мүмкіндігімен сипатталады. Диагностикалық құрал ретінде «Ю.В. Щербатых тәрбиелік күйзеліс тест» әдісі қолданылды. Алматы қаласының (Қазақстан) әртүрлі университеттерінің 55 студентіне диагноз қойылды. Студенттер арасында күйзеліс тудыратын негізгі факторлар анықталды. Студенттердің күйзелістерінің негізгі физиологиялық көріністері анықталды, олардың ішінде ең көп тарағаны жүректің жылдам соғуы және әртүрлі локализациялық ауырсынулар. Студенттер арасында күйзелістен арылудың қолайлы әдістеріне талдау жасалды.

   Орта білім берудің дамуы мектеп оқушыларының жеке басының дамуына қойылатын талаптардың өзгеруіне себеп болды. Бүгінгі таңда әсіресе жасөспірім кезінде коммуникативті құзыреттілікті қалыптастыру ерекше өзекті болып табылады. бұл міндетті іске асыру мектептердің педагогтары мен психологтарынан осы мәселенің теориялық және қолданбалы аспектілерін жан-жақты зерттеуді талап етеді. Қазіргі қоғамдағы жоғары бейімделу мен тәуелсіздікке қойылатын талап жасөспірімдерден басқалармен байланыс орнатуды және қарым-қатынас орнатуды талап етеді. Олардың болашақ кәсіби қызметінің сәттілігі осыған байланысты. Осыған байланысты біз жасөспірімдердің коммуникативтік дағдылары мен құзыреттерін қалыптастыру және дамыту үшін әлеуметтік-психологиялық тренингтерді қолдана отырып қалыптастырушы эксперимент ұйымдастырдық.