Студенттердің танымдық ақпаратты өңдеуінің кешенді факторлары

Мақалада студенттердің зияткерлік және шығармашылық қабілеттері мен когнитивті-әрекеттік стилін факторлық талдау арқылы эмпирикалық зерттеудің нәтижелері қарастырылған. Ең алдымен, зияткерлік және шығармашылық қабілет, когнитивті стиль, когнитивті-әрекеттік стиль және жалпы оқу стильдеріне байланысты ғылыми еңбектерге шолу жасалынды. Зерттеу барысында 18–22 жас аралығындағы Алматы қаласы ЖООның 80 студентіне қашықтықтан зияткерлік және шығармашылық қабілеттер мен когнитивті-әрекеттік стильді анықтайтын Р. Амтхауэрдің «Зият құрылымы» тесті, Е.Е. Туниктің «Тұлғалық шығармашылықты диагностикалау» әдістемесі, Торренстің креативтілік тесті және Л. Ребекканың «Когнитивті-әрекеттік стильді анықтау» психодиагностикалық әдістемелері жүргізілді. Ал аталған айнымалылар қиылысындағы өлшемдерді анықтауда SPSS бағдарламасы арқылы факторлық талдау (Варимакс айналысы) қолданылды. Нәтижесінде жалпы көлемі 29 шкала мынадай 8 құрамдас шкалаға жинақталды және оған жалпылама атау берілді: «когнитивті-әрекеттік стиль», «жүйелі ойлау», «интуитивті тапқырлық», «табандылық», «вербалды зият және комбинаторлық ойлау», «жаңашылдық», «зейін шоғырлануы», «қиял жүйелігі». Аталған құрамдас шкалаларға құрылымына байланысты сипаттама берілді. Зерттеу нәтижесін педагогикалық психология саласындағы зерттеушілер, мектеп мұғалімдері мен ЖОО оқытушылары білім алушылардың танымдық ақпаратты қабылдау, өңдеу және әрекет ету ерекшеліктерін анықтауда пайдалана алады.

1. Жақыпов С.М., Сақтағанова Т.С. Психодиагностика. Оқу құралы. – Алматы: «Он-он», 2014. – 208 б.

2. Ахан Қ.О., Касымжанова А.А. Студенттердің шығармашылық қабілеттерінің когнитивтіәрекеттік стиліне әсер етуі // Eurasian Journal of Current Research in Psychology and Pedagogy. – 2023. – № 2(3). – С. 53–62. URL: https://doi.org/10.46914/2959-3999-2023-1-2-53-62

3. Тест креативности Торренса. Диагностика творческого мышления // Психология счастливой жизни. URL: https://psycabi.net/testy/577-test-kreativnosti-torrensa-diagnostika-tvorcheskogo-myshleniya

4. Қасымжанова А.А., Ахан Қ.О. Л. Ребекканың «Когнитивтік-әрекеттік стильді зерттеу» әдістеменің қазақ тіліне бейімделуі // Абай атындағы ҚазҰПУ хабаршысы. «Психология» сериясы. – 2020. – № 2(63). – С. 36–44 б.

5. Когнитивный стиль // Психологос: энциклопедия практической психологии. URL: https://www.psychologos.ru/articles/view/kognitivnyy-stil

6. Шлыкова Н.Л., Илларионов С.Н. Роль когнитивно-деятельностного стиля в выборе копингстратегии // Человеческий фактор: проблемы психологии и эргономики. – Тверь: Межрегиональная общественная организация «Эргономическая Ассоциация», 2005. – С. 76–80.

7. Жарықбаев Қ.Б. Жантану оқулығы. – Алматы: «Эверо», 2010. – 696 б.

8. Жарықбаев Қ.Б., Сангилбаев О.С. Жантану атауларының түсіндірме сөздігі. – Алматы: «СөздікСловарь», 2006.

9. Немов Р.С. Психология. Учеб. для студ. высш. пед. учеб. заведений, 4-е изд. – М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2003. – 688 с.

10. Мещеряков Б.Г., Зинченко В.П. Большой психологический словарь. – 4-е изд., расширенное. – СПб.: Прайм-ЕВРОЗНАК, 2009. – 811 с.

11. Scopus: Analyze search results. URL: https://share.kz/giyt

12. Trassi A.P., Oliveira K.L., Santos A.A. The relationship between intellectual styles, intelligence and learning strategies // Estudos de Psicologia (Campinas). 2020. No. 37. P. 170046. URL: http://dx.doi.org/10.1590/1982-0275202037e170046

13. Latif S., Rassool G. Anxiety in Online Classes, Learning Style and Student’s Satisfaction Among University Students in Current Pandemic of COVID-19 // Pakistan Journal of Psychological Research. 2023. No. 38(1). P. 97–110. URL: https://doi.org/10.33824/PJPR.2023.38.1.07

14. Rogowsky B.A., Calhoun B.M., Tallal P. Providing Instruction Based on Students’ Learning Style Preferences Does Not Improve Learning // Front. Psychol. 2020. No. 11. Р. 164.