Жасөспірімнің әртүрлі кезеңдеріндегі кәсіби өзін-өзі анықтау ерекшеліктері

Мақалада жасөспірімнің әртүрлі кезеңдеріндегі кәсіби өзін-өзі анықтау ерекшеліктерін зерттеу нәтижелері көрсетілген. Жұмыстың мақсаты-жасөспірімнің әртүрлі кезеңдеріндегі кәсіби өзін-өзі анықтау ерекшеліктерін теориялық негіздеу және эксперименттік зерттеу. Жұмыс барысында бірқатар міндеттер шешіледі: психологиялық әдебиеттегі жасөспірімдердің кәсіби өзін-өзі анықтау мәселесін зерттеу және оның негізгі сипаттамаларын анықтау; қазіргі жасөспірімдердің кәсіби өзін-өзі анықтауының мазмұндық және құрылымдық сипаттамаларына сәйкес диагностикалық құралдарды таңдау; эмпирикалық зерттеу барысында жасөспірімдердің кәсіби өзін-өзі анықтау ерекшеліктерін анықтау. Зерттеудің негізі гипотеза болып табылады, оған сәйкес жасөспірімнің әртүрлі кезеңдеріндегі кәсіби өзін-өзі анықтау ерекшеліктері мен айырмашылықтары бар: жасөспірімнің бірінші кезеңі жасөспірімнің екінші кезеңіндегі қалыптасқан кәсіби сәйкестікке қарағанда белгісіз немесе таңылған кәсіби сәйкестілікпен сипатталады; жасөспірімнің бірінші кезеңіндегі қыздар мен ұлдар үшін басым кәсіби типтер Әлеуметтік және конвенциялық болып табылады, екінші кезеңдегі қыздар мен ұлдар үшін – интеллектуалды және кәсіпкерлік. Зерттеудің жаңалығы мен практикалық маңыздылығы бар, бұл жасөспірімдік кезеңнің әртүрлі кезеңдеріндегі кәсіби өзін-өзі анықтаудың психологиялық ерекшеліктерін түсінуді ашатын фактілер туралы кеңейтілген түсінік. Диагностикалық құралдар мен эмпирикалық зерттеу нәтижелері кеңесші психологтар, кәсіби бағдар берушілер үшін пайдалы болады.

1. Ginzberg E. Toward a theory of occupational choice: а restatement // Vocational Gaidance Qurterly. 1972. No. 20. P. 169–176.

2. Holland J.L. Explorning careers with a typology: what we have learned and some new directions // American Psychologist. 1996. No. 51. P. 397–406.

3. Super D.E. Career patterns as a basis for vocational counseling // Journal of Counseling Psychology. 1954. No. 1. P. 12–20.

4. Parsons F. Choosing a Vocation (Classic Reprint). 2015. URL: https://bookmix.ru/bookauthor.phtml?sortby=abc&cid=-

5. Meyer J., Jansen T., Hübner N. et al. Disentangling the Association Between the Big Five Personality Traits and Student Achievement: Meta-Analytic Evidence on the Role of Domain Specificity and Achievement Measures // Educational Psychology Review. 2023. Vol. 35. No. 12. URL: https://doi.org/10.1007/s10648-02309736-2

6. Grant M., Meissel K., Exeter D. Promoting Temporal Investigations of Development in Context: a Systematic Review of Longitudinal Research Linking Childhood Circumstances and Learning-related Outcomes // Educational Psychology Review. 2023. Vol. 35. No.19. URL: https://doi.org/10.1007/s10648-02309734-4

7. Bühler Ch. Genetic aspects of the self // Fundamentals of psychology of the self. Annals of the New York Academy of Sciences. New York. 1962. Vol. 96. Art. 3.

8. Божович Л.И. Проблемы формирования личности: избранные психологические труды / Под ред. Д.И. Фельдштейна. – Москва: Владос, 2018. – 289 с.

9. Osher D., Cantor P., Berg J., Steyer L., Rose T. Drivers of human development: How relationships and context shape learning and development // Applied Developmental Science. 2020. No. 24(1). Р. 6–36.

10. Wolters N., Knoors H., Cillessen A. H., Verhoeven L. Behavioral, personality, and communicative predictors of acceptance and popularity in early adolescence // The Journal of Early Adolescence. 2014. No. 34(5). Р. 585–605.