Волейбол әуескерлерінің психологиялық ерекшеліктері: қазіргі зерттеулерді теориялық талдау

Қазіргі спорт әлемінде ұжым қызметінің психологиялық аспектілеріне көңіл бөлу артып келеді. Бұл тұрғыда волейбол жоғары деңгейде үйлестіруді және командалық жұмысты талап ететін динамикалық және техникалық күрделі ойын ретінде ерекше қызығушылық тудырады. Жалпы спорт психологиясы бойынша ауқымды зерттеулерге қарамастан, әуесқой волейболшылардың психологиялық ерекшеліктері әлі де аз зерттелген. Бұл мақала әуесқой волейболшылардың командалық динамикасына әсер ететін психологиялық аспектілерді анықтауға және түсінуге бағытталған заманауи зерттеулердің теориялық талдауын ұсынады. Зерттеудің мақсаты – жаңа бастаған ойыншылар арасында командалық волейболдағы психологиялық аспектілерді зерттеу және мүмкін болатын гендерлік айырмашылықтарды анықтау. Зерттеудің міндеттеріне спорт психологиясына теориялық талдау жасау, жас волейболшылардың психологиялық ерекшеліктерін зерттеу, сонымен қатар волейболдағы ұлдар мен қыздардың психологиялық ерекшеліктерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау жатады.

1. Ильин Е.П. Психология спорта. (Серия «Мастера психологии»). – СПб.: Питер, 2012. – 352 с.

2. Ким А.М. Психология спорта. Учебное пособие. – Алматы: КазПТИ, 2007. – 89 с.

3. Крайг Г., Бокум Д. Психология развития. (Серия «Мастера психологии»). – 9-е изд. – СПб.: Питер, 2005. – 940 с.

4. Шаповаленко И.В. Возрастная психология. (Психология развития и возрастная психология). – М.: Гардарики, 2005. – 349 с.

5. Выготский Л.С. Психология развития. Избранные работы / Л.С. Выготский. – Москва: Издательство Юрайт, 2021. – 281 с.

6. Немов Р.С. Психология / Учеб. для студ. высш. пед. учеб.заведений, в 3 кн., 4-е изд. Кн. 1: Общие основы психологии. – М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2003. – 688 с.

7. Зайцева Н.В., Рымарчук М.В. Изучение зависимости успешности технических действий волейболистов от типа темперамента // Известия ТулГУ. Физическая культура. Спорт. – 2024. – № 3. – С. 66–76.

8. Макарова О.М., Глухарева М.Р. Направленность личности спортсменов как компонент сплоченности команды спортивной игры // Международный научный журнал «Инновационная наука». – 2015. – № 3. – С. 93–95.

9. Гиппенрейтер Ю.Б. О природе человеческой воли // Психологический журнал. – 2005. – № 3.

10. Карданова Е.В., Коноплева А.Н., Закуев А.А. Развитие волевых качеств в учебно-тренировочном процессе волейболистов // Теория и практика физической культуры. – 2022. – № 6. – С. 53–62.

11. Ильин Е.П. Мотивация и мотивы. (Серия «Мастера психологии»). – СПб.: Питер, 2002. – 512 с.

12. Клепикова А.В., Зелянина А.Н. Особенности эмоциональной сферы студенток, занимающихся волейболом // Физическая культура. Спорт. Туризм. Двигательная рекреация. – 2016. – № 3. – С. 69–71.

13. Девишвили В.М., Мдивани М.О., Елагина Д.С. Групповая сплоченность в спортивных командах разного профессионального уровня / В.М. Девишвили, М.О. Мдивани, Д.С. Елагина // Национальный психологический журнал. – 2017. – № 4. – С. 112–119.

14. Eye M., Loughead T., Bray S.R., Carron A.V. Development of a Cohesion Questionnaire for Youth: The Youth Sport Environment Questionnaire // Journal of Sport and Exercise Psychology. 2009. Vol. 31. P. 390–408.

15. Widmeyer W.N., Brawley L.R., Carron A.V. Meas-urement of cohesion in sport teams: The Group Environment Questionnaire. London, Canada: Spodym Publishers, 1985.

16. Багрецов С.Ф., Глушакова К.В. Особенности психологической подготовки волейболистов к соревнованиям. – Архангельск: Северный (Арктический) федеральный университет им. М.В. Ломоносова, 2019. – 8 с.