Орталық Азия қоғамдарындағы стигматизация және психикалық аурулар: теориялық перспективалары мен салдары

Бұл мақалада Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстанға ерекше назар аудара отырып, Орталық Азия қоғамдарындағы психикалық ауруларды стигматизациялаудың теориялық негіздері қарастырылады. Әлеуметтік сәйкестілік теориясына, мәдени психологияға және посткеңестік өтпелі кезеңнің негіздеріне сүйене отырып, біз тарихи мұраның, мәдени нанымдардың және әлеуметтік-экономикалы.қ факторлардың аймақтағы психикалық бұзылулардың стигматизациясына қалай ықпал ететінін зерттейміз. Мақалада Орталық Азиядағы психикалық аурулардың стигматизациясы бірнеше деңгейде – құрылымдық, Әлеуметтік және ішкі деңгейде көрінеді және отбасының абыройы мен қоғамдық пікірді көрсететін ұжымдық мәдени шеңберде терең тамыр жайған деп мәлімдейді. Біз кеңестік психиатрия мұрасын дәстүрлі сенім жүйелерімен және қазіргі әлеуметтік-экономикалық қысыммен біріктіретін кешенді теориялық модельді ұсынамыз. Бұл модель Орталық Азия жағдайында тиімді болуы мүмкін стигматизацияны төмендету шаралары мен клиникалық тәсілдерді түсінуге негіз береді.

1. Corrigan P.W., Watson A.C. Understanding the impact of stigma on people with mental illness // World Psychiatry. 2002, no. 1(1), pp. 16–20.

2. Abdullah T., Brown T.L. Mental illness stigma and ethnocultural beliefs, values, and norms: an integrative review // Clinical Psychology Review. 2011, no. 31(6), pp. 934–948.

3. Weine S., Bahromov M., Loue S., Owens L. Traditional practices and exposure to bodily fluids in Tajikistan // Central Asian Survey. 2017, no. 36(2), pp. 175–189.

4. Ruiz P., Bhugra D. Textbook of cultural psychiatry. Cambridge University Press, 2010.

5. Tajfel H., Turner J.C. An integrative theory of intergroup conflict // The social psychology of intergroup relations. 1979, pp. 33–47.

6. Juviler P.H. Freedom’s ordeal: The struggle for human rights and democracy in post-Soviet states. University of Pennsylvania Press, 1998.

7. Schwartz S.H. Beyond individualism/collectivism: New cultural dimensions of values // Individualism and collectivism: Theory, method, and applications. Sage Publications. 1994, pp. 85–119.

8. Werner C.A., Donahue C., Hohmann S. Negotiating Social Change in Kazakhstan: An Ethnography of Health Workshops // Central Asian Survey. 2017, no. 36(1), pp. 81–97.

9. Kleinman A. Rethinking psychiatry: From cultural category to personal experience. Free Press, 1988.

10. Hohmann S., Riva S., Vaissov M. Traditional medicine and healing practices in Post-Soviet Central Asia // Health, Culture and the Human Body. 2010, pp. 233–244).

11. Kuramysova K., Lund C., Skeen S., Alem A., Abdumalik J., Adebimpe Y., Thornicroft G. Mental health and the right to health in Post-Soviet countries // The Lancet Psychiatry. 2015, no. 2(11), pp. 956–957.

12. Lavretsky H. The Russian concept of schizophrenia: A review of the literature // Schizophrenia Bulletin. 1998, no. 24(4), pp. 537–557.

13. van Voren R. Political abuse of psychiatry – An historical overview // Schizophrenia Bulletin. 2010, no. 36(1), pp. 33–35.

14. Field M.G., Twigg J.L. Russia’s torn safety nets: Health and social welfare during the transition. Macmillan, 2000.

15. Hohmann S. National identity and mental health reform in Post-Soviet Kyrgyzstan. Anthropology of East Europe Review. 2010, no. 28(1), pp. 59–84.