Педагогтердің Қазақстан университеттерінде инклюзивті білім беруге психологиялық дайындығы

Инклюзивті білім беру-шығу тегі, қабілеті және ерекше білім беру қажеттіліктері бар оқушылар үшін сапалы білім берудің тең мүмкіндіктері мен қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған іргелі құқық. Соңғы жылдары біздің еліміз университет деңгейінде инклюзивті білім беруді енгізуде айтарлықтай прогреске қол жеткізді. Инклюзивті оқу ортасын құра отырып, Қазақстан әрбір оқушының мүмкіндіктерін кеңейтіп қана қоймай, неғұрлым инклюзивті қоғамға жол ашады. Бұл мақалада Қазақстандағы университет студенттері үшін инклюзивті білім берудің маңыздылығы және оны іске асыруды қамтамасыз ету үшін қабылданған бастамалар зерттеледі. Сонымен қатар, мүмкіндігі шектеулі жоғары оқу орындарының студенттерін инклюзивті оқытуға педагогтердің дайындығының психологиялық детерминанттары зерттелді. Ғылыми дереккөздерді талдау мұғалімдердің оң көзқарасы мен тиісті дайындығы бұл мәселені шешуде маңызды екенін көрсетті. ЖОО оқытушыларының инклюзивті дайындық деңгейін диагностикалау үшін жүргізілген сауалнаманың нәтижелері мүмкіндігі шектеулі студенттерді оқыту тәжірибесі оқытушылардың инклюзивті білім беру практикасына деген көзқарасына, сондай-ақ олардың өз мүмкіндіктері мен құзыреттеріне деген сенімділік деңгейіне үлкен әсер ететіндігін көрсетеді.

1. Stoiber K.C., Gettinger M., Goetz D. Exploring factors influencing parents’ and early childhood practitioners’ beliefs about inclusion // Early Childhood Research Quarterly. 1998. Vol. 13. Iss. 1. P. 107–124. URL: https://doi.org/10.1016/S0885-2006(99)80028-3.

2. Avramidis E., Bayliss P., Burden R. Student Teachers’ Attitudes towards the Inclusion of Children with Special Educational Needs in the Ordinary School. Teaching and Teacher Education, 2000. No. 16. P. 277–293. URL: https://doi.org/10.1016/S0742-051X(99)00062-1

3. Gilmore L., Campbell J., Cuskelly M. Developmental expectations, personality stereotypes, and attitudes towards inclusive education: Community and teacher views of Down syndrome //International Journal of Disability, Development and Education. 2003. No. 50(1). P. 65–76. URL: https://doi.org/10.1080/1034912032000053340

4. Black-Hawkins K. Understanding Inclusive Pedagogy / In: Plows V., Whitburn B. (eds) Inclusive Education. Innovations and Controversies: Interrogating Educational Change. Sense Publishers, Rotterdam. 2017. URL: https://doi.org/10.1007/978-94-6300-866-2_2

5. Gelbar NW., Smith I., Reichow B. Systematic review of articles describing experience and supports of individuals with autism enrolled in college and university programs // Journal of Autism and Developmental Disorders. 2014. No. 44(10). Р. 2593–2601.

6. Moriña A. Inclusive education in higher education: challenges and opportunities // European Journal of Special Needs Education. 2017. No. 32. Р. 3–17. DOI: https://doi.org/10.1080/08856257.2016.1254964.

7. Kilimnik E.V. Features of inclusive education in higher education and its advantages // Extrability as a phenomenon of inclusive culture: Formation of inclusive culture in the digital space: collection of articles of the III International Scientific and Practical Conference. Yekaterinburg, December 10-11, 2020. Р. 70–77.

8. Sorokoumova S.N. Psychological features of inclusive education // Proceedings of the Samara Scientific Center of the Russian Academy of Sciences. 2010. No. 3(1). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/psihologicheskie-osobennosti-inklyuzivnogo-obucheniya (accessed: 09.10.2023)

9. Alekhina S.V., Alekseeva M.A., Agafonova E.L. Preparedness of Teachers as the Main Factor of Success of the Inclusive Process in Education // Psychological Science and Education. 2011. No. 1. Р. 83–92.

10. Zhangazina M.K. Inclusive education in the Republic of Kazakhstan. Coursework. 2018. URL: https://infourok.ru/azastan-respublikasindai-inklyuzivti-bilim-beru-2703405.html.

11. Khitryuk V.V. Inclusive readiness as a stage of formation of inclusive culture of a teacher: structurallevel analysis // Bulletin of the Bryansk State University. 2012. No. 1(1). Р. 80–84.