Жастық шақтағы өмірлік стратегия мен кәсіби бағдарланудың: өзара байланысы мен ерекшеліктері

Бұл зерттеу жасөспірімдердің өмірлік стратегиясы мен кәсіптік бағдарды таңдауы арасындағы байланысты зерттеуге арналған. Зерттеудің мақсаты – темпераменттің параметрлері (В.М. Русаловтың ОФДСИ әдістемесі бойынша), жеке тұлғаның қасиеттері (Үлкен бестік) және кәсіби тип (Дж. Холланд бойынша) арасындағы өзара байланысты, бір жағынан, ал болашақ кәсіпті таңдаумен – екінші жағынан анықтау болып табылады. Зерттеуге 10-сынып оқушыларының 68-і қатысты. Деректерді жинау үшін келесі әдістер қолданылды: Биг 5 (А.Б. Хромовтың бейімдеуіндегі бес факторлы жеке тұлғалық сауалнамасы); В.М. Русаловтың формальдыдинамикалық жеке тұлғалық қасиеттер сауалнамасы (ОФДСИ); Дж. Холландтың кәсіби жеке тұлғалық типінің тесті. Алынған деректер зерттелетін айнымалылар арасындағы өзара байланысты анықтау үшін корреляциялық талдауға ұшыратылды. Зерттеу нәтижелері 10-сынып оқушыларының кәсіби жеке тұлғалық типінің қалыптасуы олардың өмірлік стратегиясының ерекшеліктерімен тығыз байланысты екенін көрсетті. Эргич ность, экстраверсия және жаңа тәжірибеге ашықтық сияқты қасиеттердің үйлесуі белсенді өмірлік стратегиясы бар адамдарға тән және жиі бастамашылдық пен лидерлік қасиеттерді талап ететін кәсіптерді таңдаумен байланысты. Сонымен қатар, адалдық және нейротизмнің төмен деңгейі ұзақ мерзімді және реалис тік өмірлік жоспарларды қалыптастыруға ықпал етеді, бұл кәсіпті таңдауға және мансап құруға әсер етуі мүмкін. Зерттеу нәтижелерін өмірлік стратегия ұғымымен байланыстыра отырып, жеке тұлғаның жеке ерекшеліктері кәсіптік таңдауға және өмір жолына қалай әсер ететіні туралы толық бейне алуға болады. Бұл жасөспірімдерге кәсіби өзін-өзі анықтау процесінде психологиялық көмек көрсетудің тиімді әдістерін әзірлеуге мүмкіндік береді.

1. Дуйсенбеков Е.Б., Байкулова А.М. Профессиональная ориентация и профессиональное самоопределение как психолого-педагогическое явление и процесс // Вестник Казахского национального женского педагогического университета. – 2020. – № 1. – С. 169–174.

2. Атаева С.А., Бабаева З., Ковусова Э. Методы профориентации в современной психологии: подходы и перспективы // Вестник науки. – 2023. – Т. 1. – № 10(67). – С. 226–230.

3. Хромов А.Б. Пятифакторный опросник личности: учебно-методическое пособие. – Курган: Издво Курганского гос.университета, 2000. – 23 с.

4. Русалов В.М. Опросник формально-динамических свойств индивидуальности: учебно-метод.пособие. – М., 1997. – 35 с.

5. Резапкина Г.В. Психология и выбор профессии: программа предпрофильной подготовки. Учебно- методическое пособие для психологов и педагогов. – М.: Генезис. – 2005. – 208 с.

6. Ходжаев Б.Х. Общая характеристика подросткового возраста и становление самосознания в подростковый период // Academic research in educational sciences. 2021. Vol. 2. No. CSPI conference 1. P. 1102–1109.

7. Захарова И.В. Профессиональное самоопределение старшеклассников: социальные факторы и личные мотивы // Образование и саморазвитие. – 2021. – Т. 16. – №. 4. – С. 120–135.

8. Андрианов А.С. Профессиональное самоопределение старшеклассников в построении образовательной стратегии // Академическая мысль. – 2022. – №. 3(20). – С. 12–16.

9. Пряжников Н.С. Мотивация и стимулирование трудовой деятельности: учебник и практикум для вузов. – Москва: Издательство Юрайт, 2024. – 365 с. URL: https://urait.ru/bcode/536703 (дата обращения: 11.12.2024)

10. Ситникова И.В. Образ будущей профессии в построении профессиональных планов студентов // Молодежь: актуальные социальные практики. – 2020. – С. 95–111.

11. Корнеева А.В. Ценностно-смысловой аспект профессиональной самореализации личности // Вестник педагогических наук. – 2021. – № 7. – С. 121–123.

12. Резапкина Г.В. Две модели сопровождения выбора профессии // Digital society as a cultural and historical context of human development. – 2020. – С. 328–333.

13. Бейсембаев Г.Б., Шерьязданова Х.Т. Новая технология проведения профориентационной работы // Высшее образование сегодня. – 2015. – №. 6. – С. 32–36.

14. Садыкова А., Атемова К., Джексенбаева К. Жоғары сынып оқушыларының кәсіп таңдауына әсер етуші психологиялық факторлар // Вестник КазНПУ имени Абая. Серия: Психология. – 2024. – Т. 79. – № 2.

15. Кондаков И.М., Сухарев А.В. Методологические основания зарубежных теорий профессионального развития // Вопросы психологии. – 1989. – Т. 5. – С. 158–164.